Niemiecki system edukacji

Polityka edukacyjna w Republice Federalnej Niemiec regulowana jest na poziomie krajów związkowych.

Oznacza to, że władze landów mogą samodzielnie zdecydować o kształcie systemu kształcenia (przede wszystkim ogólnokształcącego) w swoich granicach. Dlatego też istnieją pewne różnice pomiędzy krajami związkowymi. Wspólna dla wszystkich jest jednak podstawowa struktura systemu kształcenia, która składa się z pięciu stopni kształcenia (edukacja przedszkolna, szkolnictwo podstawowe, szkolnictwo średnie I stopnia, szkolnictwo średnie II stopnia i szkolnictwo wyższe).

Obowiązek szkolny

Moment rozpoczęcia nauki w Niemczech waha się, w zależności od kraju związkowego, w przedziale od 5 do 7 lat. Z reguły, każde dziecko, które do określonego dnia (w zależności od kraju związkowego: między 30 czerwca a 31 grudnia) danego roku kalendarzowego ukończyło szósty rok życia, jest ustawowo zobowiązane do rozpoczęcia nauki w szkole (w wyjątkowych przypadkach możliwe jest przesunięcie tego terminu o rok, jeśli dziecko zostanie uznane za „niezdolne do nauki w szkole”). Obowiązek szkolny ma dwie formy: jest to kształcenie w pełnym bądź niepełnym wymiarze godzin (obowiązek uczęszczania do szkoły zawodowej). Pierwsza z nich obejmuje dziewięć lub dziesięć klas (w zależności od kraju związkowego) szkoły ogólnokształcącej. Młodych ludzi, którzy nie chodzą do żadnej szkoły ogólnokształcącej lub zawodowej w ramach szkolnictwa średniego II stopnia, obejmuje obowiązek szkolny w niepełnym wymiarze godzin. Obowiązek szkolny w Niemczech zwykle dotyczy wszystkich do ukończenia 18. roku życia.

Edukacja przedszkolna

Edukacja przedszkolna obejmuje:

przedszkola
dzienną opiekę nad dziećmi
klasy przedszkolne w szkołach podstawowych
inne formy opieki i kształcenia dla dzieci (do czasu rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej)

Edukacja przedszkolna w Niemczech nie jest obowiązkowa. Jednak rodzice każdego dziecka, które ukończyło pierwszy rok życia, mają prawnie zagwarantowaną możliwość skorzystania z różnych form opieki.

Szkolnictwo podstawowe

W ramach szkolnictwa podstawowego dzieci uczęszczają do szkoły podstawowej, która obejmuje klasy od 1 do 4 (w niektórych krajach związkowych od 1 do 6). Na zakończenie tego etapu nauki każde dziecko otrzymuje tzw. rekomendację dot. dalszego przebiegu kształcenia średniego (Schullaufbahnempfehlung für die Sekundärstufe), która jednakże nie jest wiążąca w większości krajów związkowych. W przypadku wyboru szkoły innej niż rekomendowana, uczniowie muszą zazwyczaj zdać egzamin wstępny i/lub pozytywnie zaliczyć okres próbny.

Szkolnictwo średnie I stopnia (niższe)

W obrębie szkolnictwa średniego I stopnia wyróżnia się różne formy szkół / tok kształcenia:

Szkoła główna (Hauptschule), szkoła realna (Realschule) i gimnazjum – zajęcia lekcyjne są z zasady ukierunkowane na konkretny rodzaj egzaminu końcowego
Szkoły z podwójnym tokiem kształcenia – prowadzą tok kształcenia szkoły głównej i realnej
Szkoły z potrójnym tokiem kształcenia (tzw. kooperatywne /addytywne zespoły szkół – Gesamtschule) – prowadzą tok kształcenia szkoły głównej i realnej, oraz gimnazjalny tok kształcenia.

Na zakończenie każdego z ww. rodzajów szkół można podejść do ogólnokształcącego egzaminu końcowego, który następnie uprawnia do podjęcia kształcenia w różnych instytucjach kształceniowych w ramach szkolnictwa średniego II stopnia.

Szkolnictwo średnie II stopnia (wyższe)

Ten szczebel obejmuje nie tylko ogólnokształcące i zawodowe szkoły o pełnym wymiarze godzin (Vollzeitschulen), ale także kształcenie zawodowe w systemie dualnym. Ukończenie określonych typów szkół jest przepustką do rozpoczęcia nauki w konkretnych placówkach szkolnych, bądź wejścia na ścieżkę kształcenia zawodowego.
Ukończenie szkoły głównej umożliwia podjęcie nauki w ramach kształcenia zawodowego w systemie dualnym (w tym celu trzeba jednak znaleźć miejsce stażu w zakładzie pracy – w przeciwnym razie należy uczęszczać na zorganizowane w trybie przejściowym tzw. zajęcia przystosowujące do zawodu).

Po ukończeniu szkoły realnej wachlarz możliwości jest natomiast dużo szerszy. Oprócz kształcenia zawodowego w systemie dualnym, można podjąć naukę zawodu w szkołach o pełnym wymiarze godzin. Świadectwo ukończenia szkoły tego typu uprawnia ponadto do rozpoczęcia nauki w różnych typach zawodowych szkół średnich, takich jak technikum (Fachoberschule), technikum zawodowe (Berufsoberschule) i liceum zawodowe, lub też w placówkach ogólnokształcącego szkolnictwa średniego.

Tytuł zawodowy – który można uzyskać zarówno w ramach kształcenia dualnego, jak i prowadzonego w pełnym wymiarze godzin – kwalifikuje do podjęcia konkretnej działalności zawodowej. W ramach pozostałych toków kształcenia (także ukierunkowujących zawodowo) możliwe jest uzyskanie świadectwa dojrzałości, będącego dopuszczeniem do studiów na wszystkich uczelniach wyższych, lub wyłącznie na uczelniach wyższych o kierunku, zgodnym z programem kształcenia w szkole średniej, które uprawnia od podjęcia studiów w ramach szkolnictwa wyższego.

Szkolnictwo wyższe

Szkolnictwo wyższe obejmuje nie tylko uniwersytety, wyższe szkoły zawodowe i inne typy szkół wyższych, ale także podmioty, oferujące kierunki studiów, zakończone uzyskaniem tytułu zawodowego, lub instytucje dalszego kształcenia zawodowego. Nauka na uczelniach wyższych prowadzi do uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych (licencjat, magister, egzamin państwowy / kościelny, dyplom), a tym samym do zdobycia kwalifikacji, umożliwiających podjęcie działalności zarobkowej.

Dowiedz się więcej:

Bundesministerium für Bildung und Forschung – Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań
Deutscher Bildungsserver – centralny serwer edukacyjny w Niemczech
?? Eduserver – Education in Germany
Kultusministerkonferenz – stała konferencja ministrów ds. edukacji krajów związkowych RFN, gdzie współpracują ministrowie odpowiedzialni za edukację i wychowanie, szkolnictwo wyższe, badania i sprawy związane z kulturą (?? Kultusministerkonferenz – Informationen auf Englisch)